Nov program da correctura per puter, rumantsch grischun e vallader – online ed en Word

En il rom dal project «Programs da correctura ortografica rumantscha» creeschan la Pro Svizra Rumantscha e la Lia Rumantscha novs «spellcheckers» – programs per curreger texts scrits cun il computer. I sa tracta d'in utensil gratuit per ina e scadin che duai gidar a scriver rumantsch. Ussa vegnan rendids accessibels il program da correctura per il puter, il rumantsch grischun ed il vallader. Sco ils spellcheckers per il sutsilvan ed il surmiran gia publitgads, funcziunan era las trais novas variantas en il web, cun Microsoft Word e divers auters programs. Il project vegn sustegnì finanzialmain da l'Uffizi federal da cultura e dal chantun Grischun e realisà da la firma far.ch cun l’agid da la partiziun Lingua da la Lia Rumantscha.

In spellchecker è in program che gida a controllar l’ortografia da texts redigids sin il computer. Quai succeda sin fundament dad ina glista da pleds integrada en il program che cuntegna tut las scripziuns valaivlas dal stgazi da pleds dad ina lingua. Uschia po il program marcar sco nuncorrect in pled che na figurescha betg en questa glista e mussar propostas alternativas cun ina sumeglianta scripziun.

Per linguas grondas stattan tals programs a disposiziun gia dapi decennis, per il rumantsch però betg. Per far remedura han la Pro Svizra Rumantscha e la Lia Rumantscha inizià l’entschatta da l’onn 2022 il project «Programs da correctura ortografica rumantscha» cun la finamira da porscher en il futur in program da correctura a tut las Rumantschas e tut ils Rumantschs, ma er a persunas che emprendan rumantsch. Il project vegn sustegnì finanzialmain dal chantun Grischun e da l'Uffizi federal da cultura en il rom da la promoziun da lingua e cultura rumantscha ordaifer la Svizra rumantscha.

In utensil open source per il mintgadi
Instruments digitals sco ils spellcheckers pon porscher in grond sustegn per il diever quotidian da la lingua. Ils programs da correctura gidan a reconuscher ed evitar sbagls. Tgi che ha a disposiziun il sustegn dal program, gughegia plitost da scriver, perquai ch'ella u el po laschar controllar l'ortografia da ses texts. In program da correctura po uschia promover e rinforzar il diever dal rumantsch sco lingua scritta ed animar da scriver per rumantsch. Plinavant stat tut la software sviluppada a disposiziun sut ina licenza open source. Quai vul dir ch’il code dal program stat a disposiziun publicamain e sviluppaders pon integrar la software en ulteriurs programs.

Per elavurar las datas linguisticas necessarias ha l'Uniun dals Grischs mess a disposiziun las datas dals dicziunaris ladins sin udg.ch. Per realisar ils spellcheckers èn vegnidas creadas automaticamain millis novas furmas femininas e furmas dal plural che na figuravan anc betg en il dicziunari. La partiziun Lingua da la Lia Rumantscha ha la finala controllà manualmain tut las furmas creadas.


En connex cun la software dal spellchecker n’è betg vegnida inventada da nov la roda: il project fa diever da la soluziun existenta Hunspell. Questa software open source funcziuna en numerus programs ed è sa cumprovada dapi blers onns. En pli stattan tant la software dal Pledari Grond sco era las datas linguisticas elavuradas da la Lia Rumantscha a disposiziun sut ina licenza libra. Quai è ina buna basa per sviluppar ulteriurs products ed utensils che gidan ad emprender rumantsch e sustegnan il diever da la lingua en il mintgadi.

Era per Microsoft Word
Microsoft na permetta deplorablamain betg dad installar novs pachets da lingua per tut ils idioms rumantschs uschia ch’ins pudess curreger texts rumantschs tuttina sco texts tudestgs. Per tuttina porscher ina soluziun per Microsoft Word è vegnì sviluppà en il rom dal project in supplement (in «add-in») che pussibilitescha da curreger texts en Word da Microsoft 365. In dals avantatgs da questa soluziun è ch’ins po trametter pleds che mancan directamain a la redacziun dals dicziunaris. Uschia pon quels vegnir integrads en versiuns actualisadas dal program da correctura.

Il sursilvan suonda l'onn che vegn
La publicaziun da la versiun sursilvana è previsa per la stad da l’onn che vegn. La realisaziun dura pli ditg, perquai che las datas dal «Lexicon Romontsch Cumparativ» dad Alexi Decurtins ston l'emprim vegnir adattadas a la furma dal Pledari Grond.

Las tschintg variantas gia publitgadas pon ins gia duvrar cun macOS, Mozilla Firefox, LibreOffice, Mozilla Thunderbird, Adobe InDesign ed – apunto – Microsoft Word.

In'ulteriura pussaivladad è dad utilisar il program da correctura en il navigatur. Quai va via il Pledari Grond sin pledarigrond.ch. Sper la versiun online dal program da correctura cuntegna la pagina er instrucziuns co installar il program en Word ed en ulteriurs programs. Pleds ch’il spellchecker n’enconuscha anc betg, pon ins annunziar directamain via il formular online. Igl è previs dad actualisar cuntinuadamain la banca da datas davos il program da correctura.

Go back