Nov program da correctura rumantsch – l'emprim per surmiran

En il rom dal project «Programs da correctura ortografica rumantscha» lantschan la Pro Svizra Rumantscha e la Lia Rumantscha in nov «spellchecker», in program per curreger texts scrits cun e sin il computer. I sa tracta d'in utensil per ina e scadin che animescha da scriver rumantsch e sustegna il diever da la lingua scritta. Il product final principal dal project duain esser sis programs da correctura – per ils idioms e rumantsch grischun – che pon vegnir integrads en differents sistems operativs e programs. Sco emprim vegn rendì uss accessibel in program da correctura per il surmiran. Il project vegn sustegnì finanzialmain da l'Uffizi federal da cultura e realisà da la firma far ScRL.

In spellchecker è in program che gida a controllar l’ortografia da texts redigids sin il computer. Quai succeda sin fundament dad ina glista da pleds integrada en il program che cuntegna tut las scripziuns valaivlas dal stgazi da pleds dad ina lingua. Uschia suttastritga il program sco nuncorrect in pled che na figurescha betg en questa glista e mussa propostas alternativas cun ina sumeglianta scripziun.

Per linguas grondas stattan tals programs a disposiziun gia dapi decennis, ma per il rumantsch datti fin oz mo paucas soluziuns. Per far remedura han la Pro Svizra Rumantscha e la Lia Rumantscha inizià l’entschatta da l’onn 2022 il project «Programs da correctura ortografica rumantscha» cun la finamira da porscher en il futur in program da correctura a tut las Rumantschas e tut ils Rumantschs, ma er a tut quellas persunas che vulan cumenzar a scriver rumantsch. Il project vegn sustegnì finanzialmain da l'Uffizi federal da cultura en il rom da la promoziun da lingua e cultura rumantscha en la diaspora.

Ils avantatgs dad in program da correctura

Gist tals instruments digitals pon porscher in grond sustegn en il diever quotidian da la lingua. Las lingias da correctura cotschnas gidan ad evitar sbagls. Tgi che ha consequentamain a disposiziun il sustegn d'in program da correctura, gughegia plitost da scriver, perquai ch'ella u el po laschar controllar l'ortografia da ses texts. In program da correctura po qua promover e rinforzar il diever dal rumantsch sco lingua scritta ed animar da producir texts en rumantsch. En pli èsi cunzunt per persunas creschidas si en la diaspora che han be emprendì da discurrer rumantsch fitg grev da scriver rumantsch. A talas persunas po in spellchecker gidar dad emprender la scripziun correcta dals pleds. Plinavant è il spellchecker open source, vul dir che era terzas persunas al pon utilisar ed integrar en lur software.

Per evitar ch’i vegnian creadas novas bancas da datas che ston vegnir tgiradas separadamain vegn en il rom da quest project lavurà directamain cun ed en il Pledari Grond, il dicziunari da la Lia Rumantscha. Er en connex cun la software dal spellchecker n’è betg vegnida inventada da nov la roda: ins sa basa sin la soluziun existenta Hunspell. Questa software open source funcziuna en numerus programs ed è sa cumprovada dapi blers onns. En pli stattan tant la software dal Pledari Grond sco era las datas elavuradas da la Lia Rumantscha a disposiziun sut ina licenza libra. Quai è ina buna basa per sviluppar ulteriurs products ed utensils che gidan ad emprender rumantsch e sustegnan il diever da la lingua en il mintgadi.

Emprim program da correctura per il surmiran

L’ emprim program da correctura ch'è vegnì realisà e rendì uss accessibel è quel per il surmiran. Quest idiom serva da prototip per definir il process per las ulteriuras variantas dal rumantsch. Il product final principal dal project duain esser sis spellcheckers – per puter, surmiran, sursilvan, sutsilvan, vallader e rumantsch grischun – che pon vegnir integrads en la differenta software. La versiun surmirana po vegnir duvrada cun macOS, Mozilla Firefox, LibreOffice, Mozilla Thunderbird ed Adobe InDesign. Ils iniziants dal project han contactà l'interpresa Microsoft per discutar pussaivladads d'integrar il program da correctura rumantsch en sias applicaziuns dad Office. La gruppa da project quinta da chattar entaifer in onn era ina soluziun almain per Microsoft Word.

Il program da correctura po vegnir utilisà en il navigatur via il Pledari Grond surmiran u l’adressa www.pledarigrond.ch/surmiran/spellchecker. Sper la versiun online dal program da correctura surmiran cuntegna questa pagina er instrucziuns co installar il program sin l’agen computer. Pleds surmirans ch’il spellchecker n’enconuscha anc betg pon ins annunziar directamain via il formular online. Igl è previs dad actualisar la banca da datas davos il program da correctura en intervals regulars.

Go back